โรคริดสีดวงทวารหนักเกิดได้อย่างไร

โรคริดสีดวงทวารหนักเกิดได้อย่างไร

โรคริดสีดวงทวารหนัก หมายถึงโรคที่เกิดความผิดปกติของหลอดเลือดดำทำให้เกิดติ่งหรือเนื้อที่ยื่นออกมาจากบริเวณทวารหนัก โรคนี้เป็นปัญหาสำหรับประชาชนทุกเพศทุกวัย โดยที่สหรัฐอเมริกามีการศึกษาและประมาณการว่าเกินกว่าครึ่งหนึ่งของประชากรชาวอเมริกันเคยเป็นโรคริดสีดวงทวารหนัก และคาดว่าประเทศไทยก็พบโรคนี้ได้บ่อยเช่นกัน โรคนี้พบได้บ่อยในผู้ที่รับประทานใยอาหารน้อย การถ่ายอุจจาระไม่บ่อยเท่าที่ควร การกลั้นอุจจาระนาน การเบ่งอุจจาระอย่างแรง การนั่งหรือยืนนานๆ ยกของหนัก ผู้สูงอายุ ผู้ที่มีการร่วมเพศทางทวารหนักและสตรีมีครรภ์

มองให้ลึกลงไปอีก…

บริเวณที่เป็นติ่งหรือเนื้อที่ยื่นออกมาแท้ที่จริงแล้ว คือกล้ามเนื้อและหลอดเลือดดำบริเวณลำไส้ใหญ่ส่วนปลายและทวารหนักที่อักเสบและบวม อันเนื่องมากจากความผิดปกติของหลอดเลือดดำ ซึ่งจะมีอาการคัน ปวด สำหรับผู้ที่มีอาการมากจะพบเลือดออกจากทวารหนักร่วมด้วย ผู้ที่เป็นโรคนี้โดยทั่วไปจึงเข้าใจว่าอาการที่มีติ่งเนื้อออกมาจากทวารหนักและมีเลือดออก คือโรคริดสีดวงทวารหนัก

ทำความรู้จักสาเหตุของโรค?

ความแข็งแรงหรือความยืดหยุ่นของหลอดเลือดดำบริเวณลำไส้ใหญ่ส่วนปลายและทวารหนัก เป็นปัจจัยสำคัญที่ทำให้เกิดโรคนี้ รวมไปถึงการรับประทานอาหารที่มีไขมันอิ่มตัวสูงก็มีส่วนเช่นกัน ทำให้การยืดหดของหลอดเลือดบริเวณนี้ไม่ดีเท่าที่ควร ส่งผลให้การไหลเวียนของเลือดไม่สะดวก ฉะนั้นเมื่อมีของแข็งๆ มาเสียดสี เช่น อุจจาระ หรือเพิ่มระดับแรงดันจากการเบ่ง ก็จะทำให้เกิดการหลอดเลือดบริเวณดังกล่าวปริแตกหรือฉีกขาดและเกิดเลือดออกมาเป็นเลือดสด ๆ

เพิ่มเติม : ลักษณะของโรคริดสีดวงทวารมีความคล้ายคลึงกับโรคหลอดเลือดอื่น ๆ เช่น โรคหลอดเลือดหัวใจ โรคหลอดเลือดสมอง โรคหลอดเลือดอุดตันในปอด เส้นเลือดขอด เป็นต้น ความรุนแรงของโรคและตำแหน่งที่เกิด ขึ้นกับชนิดของหลอดเลือดว่าเป็นหลอดเลือดแดงหรือหลอดเลือดดำ การที่หลอดเลือดได้รับความเสียหายอาจเกิดจากอนุมูลอิสระ (free radical) เข้าทำลายโดยตรงหรืออาจเกิดจากไขมันอิ่มตัวหรือไขมันที่ไม่ดี (LDL) ที่มากเกินไป ซึ่ง LDL เหล่านี้สามารถทำปฏิกิริยากับอนุมูลอิสระ เกิดเป็น oxidize LDL ที่จะเข้าเกาะตามผนังของหลอดเลือด (ตามรูปที่ 1) ยิ่งไปกว่านั้นหลังจากที่ไขมันทำให้ทางเดินของเลือดแคบลงแล้ว หลอดเลือดจะเริ่มปริแตกเกิดเป็นบาดแผลทำให้เกล็ดเลือด (มีหน้าที่อุดบาดแผลไม่ให้เลือดไหล) เข้ามาอุดตันเพิ่มเติม หลอดเลือดจึงอุดตันในที่สุด เมื่อมีความผิดปกติเกิดขึ้นร่างกายจะมีกระบวนการรักษาตัวเองเป็นเหตุให้เกิดการอักเสบและการคันตามมา ซึ่งนอกจากที่โรคริดสีดวงทวารหนักอาจชี้วัดได้ถึงโรคหลอดเลือดอุดตันอื่น ๆ แล้วความผิดปกติหรือการอักเสบบริเวณลำไส้ใหญ่และทวารหนักในระยะยาวนั้น อาจเป็นการชักนำไปสู่การเกิดเนื้อร้ายหรือมะเร็งในบริเวณดังกล่าวได้ด้วย

รูปที่ 1 ลักษณะของการอุดตันบริเวณหลอดเลือดจาก : http://www.omnimedicalsearch.com

ชนิดของริดสีดวงทวารหนัก
แบ่งได้เป็น 2 ชนิดคือ ริดสีดวงทวารหนักภายใน และริดสีดวงทวารหนักภายนอก

1. ริดสีดวงทวารหนักภายในเป็นชนิดที่พบบ่อยที่สุด เกิดติ่งเนื้อบวมขึ้นอยู่ภายในทวารหนัก ไม่สามารถ สัมผัสได้ โดยมากมักไม่มีอาการเจ็บปวด แต่สังเกตได้จากอาการเลือดสดๆ ไหลออกพร้อมๆ กับอุจจาระ

2. ริดสีดวงทวารหนักภายนอกเป็นชนิดที่มีติ่งเนื้อ นุ่มๆ ยื่นออกมาจากทวารหนัก มักมีอาการเจ็บปวดมากกว่าริดสีดวงทวารหนักภายใน และอาจมีเลือดออกเมื่อมีการเบ่งอุจจาระ

ความรุนแรงของริดสีดวงทวารหนัก
ความรุนแรงของโรคริดสีดวงทวารหนักแบ่งได้เป็น ๔ ระยะคือ

1. ระยะที่ยังไม่มีติ่งเนื้อหรือก้อนยื่นออกมานอกทวารหนัก

2. ระยะที่เริ่มมีติ่งเนื้อหรือก้อนยื่นออกมาขณะเบ่ง ถ่ายอุจจาระ และจะหดกลับเข้าไปได้เอง โดยไม่ต้องใช้มือช่วยดันเข้าไป

3. ระยะที่มีติ่งเนื้อหรือก้อนยื่นออกมาขณะเบ่งอุจจาระ แต่ไม่หดกลับเข้าไปได้เอง จะต้องใช้มือช่วยดันเข้าไป จึงจะกลับเข้าไปในทวารหนัก

4. ระยะนี้มีติ่งเนื้อหรือก้อนยื่นออกมาแล้ว ไม่สามารถใช้มือดันติ่งเนื้อนี้เข้าไปในทวารหนักได้เลย

ขอขอบคุณเนื้อหาส่วนหนึ่งและเอกสารอ้างอิงจาก

ภก.ดร.วิรัตน์ ทองรอ. 2007. หมอชาวบ้าน. 337.

Kann, B.R., and Whitlow, C.B. 2004. Hemorrhoids: diagnosis and management. Techniques in Gastrointestinal Endoscopy 6 (1): 6-11.

Moore, R.A. 2000. Hemorrhoid review. Current Surgery 57 (2): 103-106.

Odukoya, O.A. et al. 2009. Hemorrhoid therapy with medicinal plants: astringency and inhibition of lipid peroxidation as key factors. International Journal of Biological Chemistry 3: 111-118.

Willcox, J.K., Ash, S.L., and Catignani, G.L. 2004. Antioxidants and prevention of chronic disease. Critical Reviews in Food Science and Nutrition 44 (4): 275-295.